Interview with a Comfort Woman

February 5, 2004

Nagkita kami ng kliyente ko sa Malate para sa isang interview assignment. Binigay niya sa akin ang isang brown envelop at pagkatapos ng halos isang oras na paguusap ay naiwan na akong mag-isa sa table.

Pagdating ko sa bahay ay nireview kong maigi ang mga dokumento na laman ng brown envelop. Napailing na lang ako matapos kong balikan ang pinagusapan namin ng aking kliyente.

Kinabukasan ay agad akong nag impake para sa bago kong destinasyon... San Pablo Laguna.

Madali kong natunton ang bahay ng matanda na nagngangalang Aling Sabel. Medyo nagulat ako dahil parang inaasahan nila ang aking pagdating. Nila - dahil mayroon pa siyang kasama sa bahay na dalawa pang matanda. Hindi na ako nagpaliguy-ligoy at agad ko sinimulan ang aking trabaho. Inihanda ko ang aking digital recorder, mga interview sheets, info, at iba pang mga dokumento. Umupo kami sa isang maluwag at maaliwalas na sala sa bandang likod ng lumang ngunit malaking bahay. Umupo si Aling Sabel sa malapad at malambot na upuang duyan-duyan (rocking chair) kung tawagin niya at duon ay nagsimula ang aking interview.

SALAYSAY NI ALING SABEL

Abril 9, 1942 ng sumuko ang Bataan ay siya rin pagkalat ng lagim sa kabuuan ng Luzon at isa na dito ang aming bayan. Kakatapos lang naming magdaos ng isang maliit na salu-salo sa bahay na ito para sa pinsan na si Lina ng biglang nagdatingan ang mga sundalong Hapon sa loob ng bahay at sapilitang inilabas ang lahat ng matandang lalake.

BANG! BANG! BANG! BANG!

Apat na putok ang umalingawngaw sa labas at wala kaming nagawa kundi umiyak sa takot na baka kami naman ang patayin. Pagkatapos nilang ubusin ang pagkain sa bahay ay dinakip nila si inay at iba pang mga nakakatandang babae at sapilitan silang isinakay sa trak. Ikinulong kami ng mga sundalo sa kuwarto ng apat na araw. Isang beses sa isang araw kami kung kumain at hindi pa naliligo.

Isang araw ay narinig naming nagkakalampagan sa labas ng silid. Bigla ay pinalabas kami ng bahay ng isang sundalo na marunong magsalita ng wika natin.

KARO RINIS RINIS BAHAY. RINIS BAHAY. KARO BARIL DI RINIS BAHAY.

Ibinigay sa amin ang walis tambo, walis tingting, timba, at mga basahan. Nilinis namin ang bahay na sobrang dumi at kalat. Bawat isa sa amin ay may nakabantay ng sundalo at madalas nakatutok ang bayoneta nila sa ulo namin. Pagkatapos ng kalahating araw na linisin ang buong bahay ay muling lumapit sa amin ang sundalo.

KARO RIGO, RINIS DAMIT PARA GENERARL KANAGAWA. RIGO RIGO KARO.

Pinagtulakan kami sa palikuran.

AKO: ATE ANONG GAGAWIN NATIN?

GILDA: HINDI KO ALAM. NATATAKOT AKO.

LINA: GILDA, MILA, SABEL SUNDIN NA LANG NATIN SILA BAKA PATAYIN NILA TAYO.

Biglang may kumalabog sa pinto

BLAAAAG! BLAAG! RIGO! RIGO!

Sinunod namin si Ate Lina at pagkatapos namin ay biglang may naghagis ng damit sa loob ng palikuran.

MILA: ATE MGA DAMIT.

Sinuot namin ang mga damit ng puti na ihinagis sa amin. Pagkalabas namin ay dinakip kami bawat isa.

Dinala kami sa kusina at duon nakaupo ang pinuno nila kaharap ang masasarap na pagkain.

LINA: MILA HUWAG!!!

Biglang lumapit si Mila sa hapag kainan ng makakita ng pagkain.

MILA: GUTOM NA AKO ATE.

Hindi umimik ang heneral bagkus ay kumaway ito para kami ay palapitin. Kumakalam ang mga tiyan namin kaya naman hindi na kami nagisip pa.

Kinagabihan ay dinukot si ate Lina sa aming silid. Narinig na lang namin siya na sigaw ng sigaw at iyak ng iyak.

HUWAG PO MAAWA PO KAYO...

ARAY... INAYYYY... HUHUHUHU... ARRRAAAYYYY...

TAMA NA PPOOOO... ARRRAAYYYY... INAAAYYYY

Nagiyakan kaming lahat sa silid habang kung ano ano ang pumapasok sa isip namin. Baka ginigilitan siya sa leeg, pinuputol ang kamay, sinasaktan.

Tatlong araw namin hindi nakita si ate Lina at 3 gabi din namin siyang naririnig umiiyak. hindi kami makakain sa takot kahit pa pinipilit kami ng sundalo na kumain tatlong beses sa isang araw. Pagkatapos nuon ay dalawang araw namin hindi naririnig ang boses ni ate. Lalu kaming natakot at baka patay na siya. Nagulat kami ng ipinasok si ate sa loob ng aming silid. Halong awa at tuwa, puro pasa sa katawan si ate at amoy na hindi maintindihan.

Pagkaraan ng isang linggo ay bumalik na sa dating sigla si ate Lina. Ngunit isang gabi ay pumasok ang heneral at hinila si ditse Gilda. Nagmakaawa si ate Lina at pilit binabawi si Gilda. Bago pa kami makapagtulong tulong ay pumasok ang ilang sundalo at tinutukan kami. Muling napuno ng takot ang aming mga gabi sa tuwing maririnig namin si ditse sa pagsigaw.

HUWAAAG POOOO... WAG POOOO... HUHUHU...

AARAAAAAAYYY KOOOO... ATE.... AAAAARAAAAAYYY... ATEEEEEE...

AARAY AAAHHHHHH... HUHUHU... ARAYYY...

Ilang araw, ilang linggo pasalit salit sina ate at ditse sa pagiyak sa kamay ng heneral.

OKTUBRE 1943

Pagkatapos ng aking ika sampung kaarawan at ng halos isang taong bilanggo sa amin sariling tahanan isang malagim umaga ang gumising sa amin. Ang bangkay ng aming mga ina ang dumalaw sa aming bahay dala ng isang MAKAPILI.

Narinig namin na may bagong mga tao sa katungkulan ngunit para naman maririnig nila ang amin hinanaing nuong. Bagong gubiyerno... sa kamay ng impiyerno.

Isang gabi ay dumating si heneral na may kasamang isa pang tulad niya ngunit mas magara ang damit at mas maraming palamuti. Muli ay kasabay kaming kumain ngunit hindi niya pinayagan sumama sa amin sa hapag kainan sina ate Lina at ditse Gilda. Kinakabahan kami ni Mila sa iyak at pagmamakaawa nila ate at ditse. Pagkatapos nuon ay kasama kaming dalawa ni Mila na pumasok sa loob ng magarang silid na dating silid nila inay at itay. Kinuha ako ni heneral samantalang si Mila ay kinuha ng bisitang heneral.

Hinimas himas ako ng heneral at ganun din si Mila habang naguusap ang dalawa. Mayamaya lang ay pilit hinuhubad nila ang damit namin.

HUWAG PO... ANO PONG GAGAWIN NINYO...

Wala kaming alam sa kanilang balak sa akin edad na sampu at sa edad ni Mila sa dose ay wala kaming alam sa ganuong klaseng gawain. Sapilitan nila kami tinanggalan ng saplot. Malakas sila at mas malaki kaya naman natalo kami ng kanilang lakas bukod sa may halong takot kami.

Ihiniga ako ni heneral sabay hinalik halikan ang buong kong katawan. Nakikiliti ako sa kanyang balbas at bigote pero hindi ko magawang tumawa bagkus ay napaiyak ako at ganun din si Mila.

Pinaghiwalay niya ang hita ko at kinain niya ng hiyas ko. Damang dama ko ang mainit at madulas niyang dila sa loob ko.

HUHUHU TAMA NA PO....

Iyak ni Mila na ganun din ang ginagawa sa kanya ng sundalong heneral.

Tuwing hahalikan niya ako sa labi ay pumipikit ako. Hinalikan na niya ang buo kong katawan pati na ang aking dibdib ay gustong gusto niyang hinahalikan. Wala pa akong dibdib nuon di tulad nila ate at ditse. Si Mila ay meron konti dahil mataba siya sa akin. Natakot akong na makita kong nahuhubad din ang heneral. Nakita kong ang parang matabang patpat sa harap niya.

ARRRRAAAAAAAAAAAAAAAAAAYYYYY....

Nabasag ang katahimikan ng sumigaw si Mila. Nakita ko nag nakapatong sa kanya ang sundalo habang hawak hawak ang dalawa niyang kamay.

AUUUUUUHHHH.... AAHHHHHH... AAAHHHHH

Ungol ng heneral habang nakapatong siya. Nararamdaman ko naman na patuloy sa pagdila ang heneral ko sa akin puke. Awang awa ako kay Mila dahil kita sa mukha niya ang hirap at sakit ng ginagawa sa kanya ng kanyang heneral. Maya maya lang ay pumuwesto na sa pagitan ko si heneral hawak ang kanyang ari at itinutok niya ito sa akin.

HUWAAAAAGGGG POOOOOO...

Ngunit huli na ang lahat. Isang nakakapaso at napakahapding kislot ng laman para akong nalulunod sa kakaibang karanasan... isang mapait... madilim... at masakit na karanasan. Damang dama ko ang buong bigat niya habang inilalabas pasok niya ang kanyang titi sa akin. Para silang nga baliw at tuwang tuwa habang kami ay nagmamakaawa sa kanila.

AAAARAAAAYYYY... ANG SAKITTT... ALISIN NYO NA POOOO...

HUHUHUH... ARRRRAAAYYYY.... AAAAHHHHH.... TAMA NA PPOOOO....

Sabay kaming umiiyak ni Mila habang sige naman sila. Pinaikot ikot kami ni Mila sa kama. Nakakandong, nakadiin sa pader, nakadapa, nakatuwad, nakataas ang paa, halos mabali ang mga buto ko sa mga ginagawa nila. Mahapdi na mahapdi na ang aking loob bago pa sila natapos.

Ilang gabi kaming ginamit ng dalawang heneral. Kinantot sa puki, sa bibig, at sa puwit para kaming mga hayop na sinalaula. Pagkaraan ng isang buwan tulad nila ate Lina at Gilda ay ipinamigay kami sa mga sundalo.

Isang gabi ay pinasok kami ng maraming sundalo at sabay sabay nila kami ginamit. Kitang kita ko kung paano nila sinaktan si Mila.

Pinapatong si Mila sa ibabaw ng sundalo at ipinasok ni Mila ang titi nito sa loob niya sabay pumasok pa ang isang sundalo sa loob ng kanyang puwitan at isa pa sa loob ng kanyang bibig.

Habang si diste Gilda naman ay sinusubo ang ari ng isang sundalo. Si Ate Lina naman ay nakapatong sa isang sundalo habang may hawak pa itong ibang ari.

Ako, ang pinakabata sa lahat ang tila paborito nila. Pila pila sila sa harap ko at madalas nakapaikot pa. Paborito ako ni Kenji isang sundalo na malaki ang tiyan, singkit ang mata, kalbo, at mataba ang ari. Budah kung tawagin ng iba.

Minsan isang tanghali habang nakapatong ako kay Kenji ay pumasok ang isang sundalo na kasama ang Makapili sa amin lugar. Pilit pinapasubo niya ang ari niya kay Gilda habang kinakantot siya sa puwit ng hapon.

Makaraan ang isa na namang taon ay pinatay nila si Ate Lina dahil nagdadalang tao ito. Pinaikutan nila si Ate habang nakatali at sa katawan niya inilabas ang katas nila at kinaladkad siya papalabas at natapos ang buhay niya sa isang putok. Hindi man lang namin siya nakitang inilibing.

Ilang general, ilang sundalong hapon, at ilang Makapili ang dumaan sa akin murang katawan sa edad na 12 kahit wala na sila ay naaamoy at nalalasahan ko pa din sila.

-END